Son yüzyıl içerisinde Zazaların tarihinde iki kritik olay meydana gelmiştir. Bunlar Dersim ve Şeyh Said hadiseleridir. Kürt milliyetçilerinin de kabul ettiği üzere Şeyh Said isyanı Zazalarca yürütülmüş bir harekettir. Kürtler isyana çok sınırlı düzeyde katılmışlardır. Hatta büyük çoğunlukla devletle işbirliği içinde olmuşlardır.[33] İsyanın Zaza karakteri bu isyan üzerine çalışmış olan Olson[34] ve Gunter[35] gibi yazarlarca da doğrulanmaktadır. Alevi Zazalarla Sünni Zazalar arasındaki bölgeye yerleşik olan ve önemli bir kısmı Alevi olan Kürtçe konuşan Şadilli aşireti Necip Ağa emrinde orduyla beraber ortak hareket ederek, Karakoçan’dan Mendo boğazına kadar Şeyh Said kuvvetleriyle çarpışmışlardır.[36] Dersim isyanı ise Alevi Zazalar tarafından yürütülmüştür. İsyana katılan aşiretlerin tamamı Zaza’dır. Tunceli’de az sayıda bulunan Alevi Kürtler ise Seyit Rıza’nın yanında yer almamışlardır. İsyanın merkezinde yer alan Nazimiye’nin tek Kürtçe konuşan köyü olan Kimsor köyü, köyün kendi internet sitesine göre tarafsız kalmıştır.[37] Ayrıca bu bölgede bulunan Şadilli aşireti de devletle işbirliği içinde olmuştur.[38] Bölgedeki Kürtlerin (alevi olsun sünni olsun) isyana destek vermemeleri, Zaza hareketince Dersim isyanının tamamen Zaza isyanı olarak takdim edilmesine neden olmuştur.
İlginç olarak Zazalar merkezi otorite ile sürekli olarak sorunlu olmuşlar ve Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti ile hiç bir zaman mutlak manada iyi ilişkiler içinde olmamışlardır. Örneğin II. Abdülhamid döneminde kurulan Hamidiye alayları içerisinde ağırlıklı olarak Kürt olmakla birlikte Türk (Karapapak) ve Arap aşiretleri de bulunmasına rağmen Zaza aşiret alayı bulunmamaktaydı.[39] Yine Zazalar genç Türkiye Cumhuriyetine iki defa en ciddi ayaklanmayla cevap vermişlerdir. Bunlardan ilkine Şeyh Sait diğerine ise Seyit Rıza önderlik etmiştir. Son olarak Zazaların devlet otoritesini güçlendiren 1982 anayasasının en az destekçisi olmaları beklenen bir Zaza davranışı olmuştur.[40]
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder