BAŞBAKAN ALİ FETHİ BEY’İN ŞEYH SAİD AYAKLANMASINI DEĞERLENDİRMESİ

BAŞBAKAN ALİ FETHİ BEY’İN DEĞERLENDİRMESİ

24 Subat 1925 tarihinde toplanan TBMM Genel

Kurulu’nda, Basbakan Ali Fethi bey [Okyar], Seyh Said

ayaklanmasına iliskin ayrıntılı açıklamalarda bulundu.

Basbakan konusmasında; “Naksibendi Seyhlerinden Seyh

Said’in emriyle 13 Subat 1925 günü isyanın fiilen Piran’da

baslamasıyla birlikte, asiler tarafından telgraf hatlarının

tutulduğunu, hapishanelerin basıldığını, Genç, Çabakcur,

Hani ve Palu’da hükümet konaklarına hücum edilerek

jandarmaların esir alındığını, ‘Sallallahu Muhammed!

Teslim! Teslim!’ nidalarıyla askeri müfrezelere saldırılar

düzenlendiğini, bu mıntıkayı ele geçiren asilerin 23 Subat

günü Elaziz vilayet merkezine kadar ilerlediklerini, her

taraftan yardım görmek suretiyle kuvvetlenen asilerin

karsısında tutunamayan müfrezelerin geri çekilmeye

mecbur olduklarını” ifade ederek, ayaklanmanın askeri

safahati hakkında ayrıntılı bilgi vermesini müteakip, ele

geçirilen birtakım belgeleri açıkladı ve “hilafetçiliğin,

seriatçılığın isyanın emelinde yattığıni” açık bir sekilde

beyan etti.Başbakan ayrıca; “vesikalardan birinde, hilafet, seriat veSultan Abdülhamid’in oğullarindan birinin saltanatını

temin etmek”ten söz edildiğini ifade ederek, aynı tarzda,

“din propagandasına ve seriatin geri getirilmesi ilkesine

dayanan kampanya” hakkında bilgi verdi. Anlasılıyordu ki,

Şeyh Said güçlerinden ele geçirilen birtakım mektuplar ile

bölgede dağıtılan beyannameler, hükümete intikal

ettirilmisti. Basbakan söyle devam etti: “Beyannamelerin

birinde; ‘din mahvoluyor, İslamiyet’in mahvına yürünüyor,

dinin yasatılması ve muhafazasına Allah tarafından Seyh

Said memur edilmistir’ denilmis ve Seyh Said’e Mehdi

süsü verilmistir.”(18)

Seyh Said hareketinin bir irticai ayaklanma olduğu

görüsünü, elindeki belgelere dayanarak TBMM

kürsüsünden kamuoyuna resmen ilan eden Basbakan’in,

aynı konusmasında; “ötede beride dolastıkları isitilen

kanunen yakalanamayan tanınmış Kürtçü zevat tarafından

fiiliyata tesvik vardır” diyerek, “Kürtçü kıskırtma”dan söz

etmesi ve ayaklanmayı “din perdesi altında Kürtçülük”

olarak addetmesi ise önyargıya dayalı kisisel bir iddiadır.

8 Zira bu iddia, Basbakan’ın elindeki Seyh Said’e ait olan

mektup ve beyannamelerin içeriği ile çelistiği gibi daha

sonra değineceğimiz üzere, Seyh Said ve isyanın diğer

önderlerinin Sark İstiklal Mahkemesi’ndeki savunmaları ile

de tamamiyle tezat teskil etmektedir. Kaldı ki, o dönemde

“Kürtçü” olarak tanınan ve Azadi örgütü yetkililerinden

olan Diyarbekirli Kadri Cemilpasa gibi bazı sahsiyetler,

bırakınız kıskırtıcılık yapmayı, ayaklanmadan haberlerinin

bile olmadığını yıllar sonra kaleme aldıkları hatıralarında

açık bir sekilde itiraf etmislerdir.(19) Bu konuyu ayrı bir

baslık altında irdeleyeceğiz.
alıntı:cihat kar