Ayaklanmanın devam ettiği günlerde; Hakimiyet-i Milliye,
Aksam, Cumhuriyet, Vakit, Yeni Türk, Resimli Gazete,
Orak-Çekiç, Vatan, Tanın, Son Saat, Son Telgraf, Tevhid-i
Efkar, Toksöz, Sebilürresad vs. gibi yayın organlarında,
Seyh Said isyanı üzerine çesitli yorumlar yapılıyordu.
Bir örnek olarak, Türk sosyalistlerinin haftalık yayın
organı Orak-Çekiç gazetesi, 26 Subat 1925 tarihli sayısında
irdelediği Seyh Said ayaklanması ile ilgili yorumunda,
Kemalist yönetimi destekliyor ve söyle yazıyordu:
“irticanın basında Seyh Said var.. irticaya karsı
mücadelede halkımız hükümetle beraberdir. Kahrolsun
irtica! Ankara Büyük Millet Meclisi’nde müfrit [asırı]
solun tırnakları, kafasına kurunu vustayi [ortacağ
zihniyetini] dolamıs olan yobazların, gericilerin gırtlağına
yapıstı. Mürtecilerin, yobazların sarıkları, kendilerine
kefen olacak! Yobazlarıyla, seyhleriyle, halifeleriyle,
sultanlarıyla, kahrolsun irtica ve derebeylik!”(20)
Diğer yayınların coğunun isyana dair haber ve yorumları
da asağı yukarı aynı içerikteydi. Örneğin, Cumhuriyet
gazetesi de; “isyan hadisesinin irticaya dayanan fikirlerle
basladığını, asilerin Hilafet meselesini ortaya sürerek halkı
tesvik etmeye kalkıstığını”(21) yazıyordu.
Öte yandan, Seyh Said önderliğindeki Zaza İslami/
Naksibendi hareketini “Kürtçülük” ve “Kürdistan”
meselesi ile iliskilendiren kimi Yazarlar ve yayınlar da
mevcuttu. Ne var ki, bunlar konu hakkında hiçbir kanıt
ortaya koyamıyorlardı. Yazdıkları ise sadece laftan ibaretti.
Hükümetin eline de bu yönlü herhangi bir belge
geçmemisti. Nitekim hükümet, bu tür değerlendirmeleri
adeta tekzip edici nitelikte olan bir açıklama bile yapmak
zorunda kalmıstı.
Konu ile ilgili olarak, Bakanlar Kurulu’nun 03 Mayis 1341
(1925) tarih ve 1885 sayılı kararında; “isyanın umumi ve
mürekkep [birlesik] bir irticanın tezahürü olduğu müsbet
ve malum olan hadisenin matbuatta [basında] Kürt
meselesi sekline inhisar ettirilmesinin [yansıtılmasının]
hakikata gayri mutabik olduğu [gerçekle bağdasmadığı]”
hususlarına yer verildi.(22)
Yabancı basında da, genellikle ayaklanmanın dini nitelikli
olduğu yönündeki görüs ve değerlendirmeler ön plana
çıktı.
İngiltere’de yayınlanan “The Times” gazetesi; “Seyh Said
ve taraftarlarının Genç, Harput ve Diyarbekir’i ele
geçirerek, Abdülhamid’in oğullarından Abdürrahim’i
gıyaben halife ilan ettiklerini, ayaklanmanın söylenildiği
gibi Kürt ulusal hareketi değil, tamamen fanatik bir dini
hareket olduğunu”(23) vurguluyordu.
Fransa’da yayınlanan haftalık “L’illustration” dergisi ise,
Seyh Said isyanının yayıldığı alanı gösteren bir haritaya
sayfalarında yer veriyor ve olayı söyle yorumluyordu:
“Elaziz, Genç ve Palu bölgelerinde Subat sonunda
baslayan ayaklanma oldukça ciddi boyutlar kazandı.
Ayaklanmanın elebasısı Said adında bir Şeyh......
Ayaklanmacılar Ankara’nın din karsıtı politikasından
rahatsızlar ve halifeliğin yeniden tesis edilmesini
istiyorlar.”(24)
ŞEYH SAİD VİDEOSU
ŞEYH SAİD VİDEOSU
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder